Πριν χτυπήσει το κουδούνι: Μαθησιακές δυσκολίες: ορισμός - αναγνώριση - τρόποι αντιμετώπισης

Οι μαθησιακές δυσκολίες τα τελευταία χρόνια απασχολούν ένα μεγάλο αριθμό μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και ερευνητών από πολλούς επιστημονικούς χώρους. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών και σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, το 50% των μαθητών που φοιτούν σε Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής, έχουν διάγνωση Μαθησιακών Δυσκολιών. Μάλιστα, το 80% από αυτές αφορούν δυσκολίες στην ανάγνωση (Παντελιάδου, 2004. Kavale &Forness, 2000).

Τι είναι όμως οι Μαθησιακές Δυσκολίες;
«Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών, οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην κατάκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικής ικανότητας. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο, αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και μπορεί να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής» ((Hammill, 1990).

Πιο απλά ως μαθησιακή δυσκολία ορίζεται οποιαδήποτε δυσκολία του παιδιού στην κατανόηση ή τη χρήση της γλώσσας, στην πραγματοποίηση μαθηματικών υπολογισμών, στη διατήρηση της συγκέντρωσης του ακόμα και στο συντονισμό κινήσεων του σώματος του (Παντελιάδου, 2004).

Συνήθως μετά τη διάγνωση του παιδιού με κάποια μαθησιακή δυσκολία οι γονείς κατακλύζονται με άγχος, αγωνία, απογοήτευση και ανησυχία για το μέλλον του. Σκέψεις όπως: «Το παιδί μου είναι διαφορετικό», «Δε θα καταφέρει τίποτα στη ζωή του» περνούν από το μυαλό των γονιών ενώ τα παιδιά συχνά νιώθουν ενοχές, άγχος, απογοήτευση και παραίτηση από τη σχολική μελέτη. Ένα σημαντικό βήμα για την κατανόηση των Μαθησιακών Δυσκολιών με στόχο την κατάλληλη αντιμετώπιση τους είναι η ανάδειξη και η κατάρριψη των μύθων που έχουν δημιουργηθεί γύρω από αυτές (Παντελιάδου & Μπότσας, 2007):

1. Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν χαμηλή νοημοσύνη.
Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν δείκτη νοημοσύνης πάντα στα πλαίσια του φυσιολογικού.
2. Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες δεν μπορούν να μάθουν.
Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες μπορούν και να μάθουν αλλά και να προχωρήσουν σε ακαδημαϊκές σπουδές. Είναι απαραίτητο να εκπαιδευθούν με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες τους ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
3. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι αποτέλεσμα ανεπαρκούς διδασκαλίας.
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες υπάρχουν από τη γέννηση του μαθητή και δε δημιουργούνται από ακατάλληλη διδασκαλία
4. Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες είναι απλά τεμπέληδες.
Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να εκτελέσουν τις εργασίες τους ενώ συχνά δεν τις ολοκληρώνουν. Αυτό δίνει την εικόνα ενός τεμπέλη μαθητή χωρίς να είναι στην πραγματικότητα.
5. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες ξεπερνιούνται με τον καιρό
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες ακολουθούν το μαθητή σε όλη του ζωή, απλά εμφανίζονται με διαφορετικό τρόπο και ένταση σε κάθε ηλικία
6. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες θεραπεύονται.
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες αποτελούν μία διαρκή και μόνιμη συνθήκη. Υπάρχουν διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα που βελτιώνουν και διευκολύνουν τη μάθηση αλλά δε θεραπεύουν τη συνθήκη.

Προειδοποιητικά σημάδια αναγνώρισης μαθησιακών δυσκολιών
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μαθησιακές δυσκολίες αναγνωρίζονται επίσημα όταν το παιδί ξεκινά τη σχολική του φοίτηση όπου και γίνονται φανερές οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποια σημάδια που μπορούν να προειδοποιήσουν τους γονείς ότι τα παιδιά τους μπορεί να εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες. Αυτά είναι :
● Δυσκολία στην ανάγνωση ή και στη γραφή.
● Δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων και στη διενέργεια απλών μαθηματικών πράξεων.
● Δυσκολία στην απομνημόνευση.
● Δυσκολία στην εστίαση της προσοχής.
● Δυσκολία στην τήρηση οδηγιών.
● Κακός συντονισμός.
● Δυσκολία διαχείρισης εννοιών που αφορούν το χρόνο.
● Το παιδί δυσκολεύεται να βρει τον τρόπο να εκφράσει αυτό που σκέφτεται.
● Δυσκολία διαχείρισης νέων καταστάσεων
● Δυσκολία κατανόησης λέξεων ή εννοιών (Παντελιάδου & Μπότσας, 2007)

Σημαντικό ρόλο τόσο στην αναγνώριση όσο και στην αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών διαδραματίζουν οι γονείς του μαθητή. Αρχικά μετά τη διάγνωση του μαθητή με μία μαθησιακή δυσκολία βιώνουν ποικίλα συναισθήματα. Μπορεί να αισθάνονται θυμό, απογοήτευση, ή να εμφανίσουν σωματικά προβλήματα, ανακαλύπτοντας ότι το μέχρι σήμερα απόλυτα φυσιολογικό παιδί τους αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις γονιών που νιώθουν αποδοχή, ελπίδα και στο τέλος ανακούφιση που επιτέλους γνωρίζουν τον πρόβλημα και μπορούν να το αντιμετωπίσουν (Gallagher, 1995).

Όταν οι γονείς αντιδρούν αρνητικά στη διάγνωση του παιδιού τους το παιδί μπορεί να νιώσει ενοχές, απόρριψη, άγχος και απογοήτευση. Μπορεί να παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια για πρόοδο και βελτίωση και να εμφανίσει δυσκολία στις κοινωνικές τους συναναστροφές. Επίσης η αρνητική στάση των γονιών σε συνδυασμό με τις συνεχείς σχολικές αποτυχίες επιβαρύνουν την αρνητική εικόνα του παιδιού για τον εαυτό του, μειώνουν την αυτοπεποίθηση του και του δημιουργούν λανθασμένες πεποιθήσεις ανικανότητας και αποτυχίας (Παντελιάδου & Μπότσας, 2007)

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
● Ζητήστε βοήθεια από ειδικούς και ενημερωθείτε όσο περισσότερο γίνεται για τη μαθησιακή δυσκολία του παιδιού σας.
● Αποδεχτείτε τη δυσκολία του παιδιού σας.
● Γεμίστε με θετική ενέργεια και υπομονή, ώστε η ώρα της καθημερινής μελέτης να είναι ήρεμη και όχι με φωνές και άσχημες φράσεις.
● Τονίστε την όποια πρόοδο του παιδιού και βεβαιώστε το ότι όσο περισσότερο προσπαθεί, τόσο καλύτερο θα γίνεται.
● Μη ξεσπάτε τα νεύρα σας ή προσωπικές ανησυχίες στα παιδιά σας.
● Φροντίστε να τονώνετε την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του παιδιού.
● Στην προσπάθεια σας να τονώσετε την αυτοπεποίθηση του παιδιού μην ξεχνάτε πως σύμμαχο έχετε το δάσκαλο. Δεχτείτε τη συμβολή και την καθοδήγηση του.
● Δείξτε στο παιδί ότι από τα λάθη μαθαίνουμε!
● Καταλάβετε ότι οι μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν σχέση με το νοητικό επίπεδο του παιδιού. Άλλωστε έχει βρεθεί ότι πετυχημένοι και πολύ έξυπνοι άνθρωποι είχαν μαθησιακές δυσκολίες.
● Μην μιλάτε άσχημα και αρνητικά στα παιδιά σας.
● Να θυμάστε ότι δεν είσαστε οι μόνοι γονείς που αντιμετωπίζουν κάτι τέτοιο.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαική Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Hammill, D. D. (1990). On defining learning disabilities: An emerging consensus. Journal of Learning Disabilities, 23, 74 – 84.
Gallagher, L.S. (1995). The impact of learning disabilities on families. Journal of Child Neurology,10 (suppl. 1), 112-113.
Kavale, K. A. &Forness, S. R. (2000). What definitions of learning disability say and don’t say. A critical analysis. Journal of Learning Disabilities, 33(3), 239 – 256.
Παντελιάδου, Σ. &Μπότσας, Γ. (2007). Μαθησιακές δυσκολίες: Βασικές έννοιες και χαρακτηριστικά. Εκδ. Γράφημα.
Παντελιάδου, Σ., Πατσιοδήμου, Α..& Μπότσας Γ. (2004). Οι Μαθησιακές Δυσκολίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Εκδόσεις : Adaction A.E.
Τομαράς Ν. (2008) Μαθησιακές Δυσκολίες. Ισότιμες ευκαιρίες στην εκπαίδευση. Αθήνα: Πατάκης.